Сердәш
Гимназиябездә укыткан ветеран укытучы Ахунҗанова Сәимә Бариевна истәлекләреннән...
1931 елның җәй ахырында Шәмәрдән авылында (Хәзерге Татарстан Республикасының Арча районы) беренче баласының үлемен кичергән яшь ата-ананың кызы туа, аны Саимә дип атыйлар. Минем әтиемнең исеме Габделбарый Ганиев, ә әниемнең исеме Махишәрәф Рәхмәтуллина иде.
3 айдан соң әти безне Казанга алып китте. Ул тире комбинатында тире ясау буенча мастер булып эшли. Берникадәр вакыттан соң әни дә шунда эшли башлый.
1935 елда минем энем Рафаил, 1938 елда Әмир, ә 1940 елда сеңлем Фирая туа. Сугышка кадәр без Рафаил белән мехкомбинат хезмәткәрләренең балалары өчен бик яхшы балалар бакчасына йөрдек.
1939 елда әти мине 13 нче мәктәпнең 1 нче сыйныфына алып китте. Бу ике катлы бүрәнә бина булган. Әтием һәрвакыт минем укуым белән бик кызыксына иде, һәм мин аның үгет-нәсихәтен гомер буе истә калдырдым: "Менә үсеп, портфель белән йөриячәксең, кызым!”
Ул вакытта портфель белән белемле, абруйлы кешеләр генә йөри иде, һәм әти миңа шундый җаваплы киләчәкне күрсәтте. Мәктәптә уку миңа ошады. Мин тырыштым, бишле һәм дүртле алып укыдым, әти минем уңышларыма шатланды!
Бөек Ватан сугышы башлангач, мин 2 нче сыйныфта укыдым. Ул вакытта әтигә 35 яшь иде. Аңа повесткалар таратырга кушканнар. Ул өенә арыган килеш, пычрак итекләрдән кайта иде, ә без, әтигә ярдәм итүдән шатланып, аннан бу тар итекләрне тартып ала идек...
Һәм бер көнне аңа да чакыру килде. Төгәл елны хәтерләмим. Без аны озаткан күренеш кенә хәтердә калды: кече абый Әмир берничә ел авырып йөри алмады һәм шуңа күрә өйдә калды, мин кечкенә Фираяны кулыма алдым һәм Рафаил белән урамга чыктым. Рафаил әти артыннан йөгерде. Ул мөмкин кадәр чапкан, ә аннары, әтисенең югалган фигурасын күргәч, кинәт нәрсәдер тоеп, бар көчен куеп: "әти!!”, дип кычкырды! Аның бу нечкә тавышы әле дә колакларда яңгырый...
Әтиемнән беренче хат килде. Аның бик матур, ачык язуы бар иде. Ул аны укырга җибәргәннәр дип язган. Ә инде ярты елдан соң шәфкать туташы сыйфатында фронтка җибәрелә...
Сугыш алдыннан һәм сугыш вакытында без Әминә апаның агач йортында бүлмә алдык. Әти сугышка киткәч, әни дүрт баласы белән матди ярдәмсез кала. Әтинең эш урыныннан ук безгә туннар һәм тиреләр биргәннәр.
Ул вакытта чүплеккә һәр көн диярлек ат җигелгән, пычрак тире кисәкләре тулы арба килә иде. Бөтен балалар үзләренә бу тире кисәкләрен җыяр өчен чиратлашып торалар иде. Чират катгый булган: беренче булып" табыш " ны янәшәдә яшәүчеләр генә алырга хокуклы булган. Алар үзләренә чистарак һәм зуррак тире кисәкләрен сайлаганнар. Калганнары начаррак нәрсә калдылар, шул исәптән мин дә, чөнки мин ерак яшәдем. Ләкин бу начар мех кисәкләре дә хәзинә иде. Мин әнием белән, барысы кебек үк, кечкенә Җәмилә күленә бардым, анда гадәттә кер юдык, һәм без анда сарык тиресеннән бу хуш исле кисәкләрне чистартып бетердек. Шуннан соң әни, кисәкләрне төс һәм форма буенча сайлап, алардан тиреле башлыклар тегә. Аның махсус агач башмагы бар иде.
Җиңү көнен мин ни өчендер хәтерләмим. Бәлки, безгә беркем дә кайтмагандыр: Әниемгә әтинең хәбәрсез югалганы турында хәбәр килгәндер. Аның соңгы хаты 1943 елда килә. Ул тиздән бәрелеш башланачак дип язган.
Безнең сыйныф җитәкчесе, минем тырышлыгымны күреп, 7 нче сыйныфтан соң укуны дәвам итәргә киңәш итте. Әнием исә минем тегү училищесына укырга керүемне һәм акча китерә башлавымны теләде : гаиләне туендырырга кирәк иде. Ләкин укытучының сүзләре әниемә тәэсир итте, һәм ул миңа укуымны дәвам итәргә рөхсәт итте. Шуңа күрә мин керү имтиханнарын тапшырдым һәм 80 нче мәктәпнең 8 нче сыйныфына укырга кердем. Ул вакытта анда бары тик кызлар гына укыган. 1949 елда чыгарылыш кичәсендә мәктәп директоры безгә бер генә җөмлә әйтте: "барыгыз да педка барачак!" Ул вакытта илдә укытучылар җитми иде, ә безнең мәктәп Казан педагогия институтының база мәктәбе булып тора иде. Һәм безнең бөтен сыйныфыбыз шунда укырга керде һәм аны уңышлы тәмамлады. Өч кыз рус теле һәм әдәбияты укыта башлый, икесе математик була, ә берничә кеше, шул исәптән мин дә, тарихчы була. Бары тик бер сыйныфташыбыз гына директорның ихтыярына каршы барырга карар итә һәм педагогик мәктәпкә барудан кискен баш тарта, чөнки балачактан ук кулдан әйберләр ясау белән шөгыльләнә. Хәтта мәктәптә дә, дәресләр вакытында, яшеренеп эшләгән.
Тарих факультетын тәмамлаганнан соң мине язмыш өч елга Курган өлкәсенә, Сафакүл урта мәктәбенә ташлады, анда мин тарих кына түгел, ә немец, татар һәм хәтта физкультура да укыттым! Балачактан җырларга яратканга күрә, үз сыйныфым укучылары белән хор оештырырга булдым, ул бер елдан соң берничә беренче урынны алды, шул исәптән өлкә дәрәҗәсендә дә. Бу мәктәп өчен зур вакыйга иде.
Казанга кайткач, мин һөнәри әзерлек үттем һәм мәктәпкәчә яшьтәге һәм башлангыч сыйныф укучылары белән эшли башладым. Утыз елдан артык гомеремне 35 нче мәктәптә балалар белән эшләүгә багышладым, хәзер бу 1 нче татар гимназиясе.
